Broedvogels

Broedvogels van het stedelijke gebied van Alkmaar

 

Resultaten van 2014 vergeleken met drie voorgaande inventarisaties
Harry Smit, Maarten Platteeuw en Tom Damm

 

ISBN 978-94-91134-06-7

 

Alkmaar is een van de weinige steden in Nederland waar een traditie opgebouwd is van het inventariseren van in de stad broedende vogels. De eerste inventarisatie vond reeds in 1984 plaats en daarna is dit elke 10 jaar herhaald. In 2013-2014 is voor de vierde keer een inventarisatie uitgevoerd van alle broedvogels in het stedelijke gebied van Alkmaar. In deze ca. 30 jaar is op deze wijze een unieke serie ontstaan.
Vogels in het stedelijke gebied hebben nooit veel belangstelling gehad van vogelaars. Van soorten die vooral in de stad voorkomen, zijn de aantalsontwikkelingen dan ook niet goed bekend. Bovendien kunnen deze afwijken van landelijke trends, die vooral op het platteland gebaseerd zijn. De grens van het onderzochte gebied in Alkmaar is in grote lijnen het stedelijke gebied binnen de randwegen.
Voor de niet integraal getelde soorten dienden de resultaten van 40 vaste telgebieden als uitgangspunt om de aantallen in min of meer vergelijkbare wijken te schatten. De aldus verkregen aantallen leiden tezamen met de resultaten van de 40 telgebieden tot een schatting van de totale broedvogelbevolking van Alkmaar.
Alkmaar had in 2014 94.000 inwoners, evenveel als in 2004. De oudste, middeleeuwse bewoning van Alkmaar was tot het einde van de 19e eeuw beperkt tot het gebied binnen de stadswallen. Pas eind 19e eeuw begint de stad uit te breiden, het eerst met bewoning langs uitvalswegen als de Kennemerstraatweg en de Emmastraat en uiteindelijk in de 20e eeuw en begin 21e eeuw uitmondend in het stedelijk gebied zoals we dat nu kennen met een bebouwde kom die noordwaarts reikt tot aan het Geestmerambacht en die de oude dorpskernen van Koedijk in het noorden en Oudorp in het zuidoosten geheel heeft omsloten. Daarbinnen bevinden zich zeer diverse soorten wijken, met kleine huizen en kleine tuinen, maar ook met grote huizen en tuinen en relatief weinig hoogbouw. Er zijn vier grotere parken en diverse kleinere en smallere groenstroken en een aantal bedrijventerreinen met wisselende hoeveelheden begeleidend groen.
Van een elftal soorten zijn tijdens de eerdere broedvogeltellingen van het stedelijke gebied van Alkmaar nog territoria vastgesteld, maar in 2014 (voor sommige gebieden 2013) niet meer.
Als de broedvogels van Alkmaar in grote lijnen wordt bekeken, dan valt op dat in de 30 jaar dat dit onderzoek wordt verricht het merendeel van de soorten sterk is toegenomen. Pas bij de inventarisatie van 2014 zien we dat veel soorten niet verder toenemen of zelfs afnemen.

In onderstaande tabel staat de voor- of achteruitgang ten opzichte van 2004 van de belangrijkste soorten uit de telgebieden nog eens samengevat.

Voor- of achteruitgang van broedvogels (>20 paar) in de 40 telgebieden:

Soort	2004	2014	Verschil		Soort	2004	2014	Verschil
Krakeend	10	48	380%		Gaai	50	49	-2%
Putter	13	43	231%		Ekster	149	146	-2%
Kuifeend	20	36	80%		Scholekster	28	27	-4%
Grote Bonte Specht	24	36	50%		Zwarte Kraai	54	50	-7%
Groenling	45	66	47%		Holenduif	25	23	-8%
Zwartkop	148	200	35%		Winterkoning	511	469	-8%
Vink	30	40	33%		Koolmees	520	475	-9%
Boomkruiper	56	72	29%		Roodborst	156	134	-14%
Tjiftjaf	184	221	20%		Merel	962	687	-29%
Houtduif	302	353	17%		Zanglijster	84	58	-31%
Pimpelmees	297	335	13%		Staartmees	33	22	-33%
Kleine Karekiet	75	79	5%		Tuinfluiter	36	23	-36%
Heggenmus	244	249	2%		Spreeuw	154	98	-36%
Kauw	503	513	2%		Huismus	334	172	-49%
Turkse Tortel	279	283	1%		Fitis	84	34	-60%

 

De Top 10 in Alkmaar:

Top 10	2014	2004	rang	1994	rang	1984	rang
Merel	1545	1970	1	2200	2	800	2
Kauw	1165	1130	3	880	4	525	4
Koolmees	1155	1140	2	880	4	575	3
Winterkoning	890	860	4	600	6	75
Houtduif	755	565	9	300		125
Pimpelmees	715	650	7	475	8	200
Turkse Tortel	715	690	6	270		250
Wilde Eend	530	570	8	500	7	60
Stormmeeuw	491	533	10	258		0
Heggenmus	490	480		425	10	40

– De Merel blijft de meest talrijke broedvogel in Alkmaar. Dat is al sinds 2004 zo.
– Vergeleken met 2004 hebben Kauw en Koolmees stuivertje gewisseld.
– De Huismus is geheel uit de Top 10 verdwenen.
Tot en met 1994 was dit de meest talrijke broedvogel in Alkmaar.
– Vrijwel alle soorten die in 2014 in de Top 10 staan, stonden in 2004 ook in de Top 10.
– Vergeleken met 1994 zijn Gierzwaluw en Spreeuw uit de Top 10 verdwenen,
– Vergeleken met plaatsen als Nieuwegein en Middelburg verschilt zo’n Top 10 niet veel. Wel komt in de twee andere plaatsen de Huismus nog voor in de Top 10 en ontbreekt in de andere steden de Stormmeeuw.

 

Samenvatting

– In Alkmaar hebben in 2013-2014 86 vogelsoorten gebroed.
Acht soorten zijn incidentele broedvogels, die niet elk jaar in de stad broeden, en vijf soorten zijn exoten, die (ooit) door de mens zijn ingevoerd.
Een opvallende afwezige onder de exoten is de Halsbandparkiet.
– Vergeleken met 10 jaar geleden zijn er veel soorten die in aantal achteruit gegaan zijn dan wel gelijk gebleven zijn.
Een belangrijke factor daarvoor is een serie strengere winters in het nabije verleden.
– Diverse soorten laten na jaren van groei een stabilisatie zijn.
Kennelijk is het plafond bereikt.
– Groei zit er vooral in de riet- en moerasvogels, hoewel de aantallen in ieder geval vooralsnog bescheiden zijn.
Ook onder de eenden- en ganzensoorten vinden we soorten die sterk toenemen.
– Alkmaar heeft in absolute zin een aantal kleinere meeuwenkolonies, waarvan de stand sinds 2004 is toegenomen, met uitzondering van de Zilvermeeuw.
Vergeleken met 2009 zien we echter een stabilisatie van de aantallen en een verdere achteruitgang van de Zilvermeeuw.
– De bosvogels nemen nog steeds in aantal toe met uitzondering van een aantal standvogels, die waarschijnlijk mede door de strengere winters achteruit gegaan zijn..
Een van de meest aansprekende soorten in de stad is de Merel.
Daar gaat het echter niet goed mee, de aantallen nemen gestaag af.
Een ander icoon onder de stadsvogels is de Huismus. Ook met die soort gaat het slecht. Tussen 1994 en 2004 is de Huismus met 78% afgenomen en tussen 2004 en 2014 met nog eens 48,5%.
– De stand van alle kraaiachtigen is vrijwel gelijk gebleven.

 

Bestellen / kopen
Het boek is te bestellen à € 12,50 bij:
– secretariaat VWG Alkmaar e.o. Kotterstraat 40, 1826 CE Alkmaar
Maarten Platteeuw